İlişkide Haklılık Şeması

Bu yazıda ilişkide haklılık şeması konusunda merak edilenler ve bu şemaya sahip olan insanların ne tür sorunlar yaşadıkları ele alınacaktır. Şema terapinin 18 uyum bozucu şemasından biri olan haklılık şeması, hem bu şemaya sahip olan kişilere hem de haklılık şemasına sahip bir kişiyle yakın veya romantik ilişkisi olan kişilere oldukça büyük zorluklar yaşatır.

Haklılık Şeması Olan Kişilerin Karakteristik Yapısı

Haklılık şemasına sahip olan kişilerin sınırlamalar ve herkesin uymak zorunda olduğu kurallarla genel olarak sıkıntıları olduğu söylenebilir. Kendilerini başkalarından farklı ve üstün görmek genel bir tavır olarak haklılık şemasında sıkça görülür. Etraflarındaki insanlarla ilişkisi emir verir tarzdadır. İçinde bulundukları gruptaki diğer insanlardan daha üstün olduklarını düşünmektedirler.

Hangi konu olursa olsun kendi katkılarının daha üstün olduğunu düşünür ve bunu etraflarındaki insanlara yansıtırlar.

Romantik İlişkide Haklılık Şeması

Haklılık şemasına sahip olan kişilerin yakın ve romantik ilişkileri zorluklarla doludur. Genellikle kendilerine eş veya sevgili olarak seçtikleri kişilerin fedâkar ve boyun eğen yanı ağır basan kişiler oldukları görülmektedir. İlişkilerinde çatışmalar hakimdir. Genelde eşine veya sevgilisine kurallar koyar, akıl verir ancak kendisi aynı kurallara uymak zorunda hissetmeyebilir. 

Bencil ve duygusuz bir yapı söz konusudur ilişkide. Mantığın ön planda olduğu ve sürekli olarak bir kişinin emirler verdiği, diğer partnerin ise bu emirlere uymak zorunda olduğu bir ilişki karşımıza çıkmaktadır.

Eleştiri ilişkide kullanılan en hakim iletişim tarzıdır. Haklılık şemasına sahip olan kişiler partnerlerinde gördükleri eksikleri sürekli olarak eleştirirler. Onları küçük gören bir yanları olduğu söylenebilir. 

Haklılık Şeması Nasıl Oluşur?

Haklılık şeması, diğer şemalarda olduğu gibi çocukluk yıllarında anne-baba ve yakın çevre ile olan etkileşim sonucunda gelişmektedir. Haklılık şeması gelişen çocukların hayat hikayesine bakıldığında, kendilerine sınır koyulmayan, şımartılmış ve her istedikleri yapılmış çocuklarla karşılaşılmaktadır. Bazı hayat hikayelerinde ise tam tersi bir manzara söz konusu olabilmektedir. Soğuk ve reddeden bir aile ortamı haklılık şemasının gelişmesine neden olabilmektedir. 

Haklılık Şeması ve Narsistik Kişilik Bozukluğu

Narsisistik kişilik bozukluğu psikiyatrik bir tanılamadır. Tedavisi oldukça zor ve dirençli bir yapıdır. Bu bozukluğa sahip olan kişilerde haklılık şeması olduğu bilinmektedir. Ancak her haklılık şemasına sahip olan kişi için narsisistik kişilik bozukluğu var denilmesi mümkün değildir. 

Kişier Bu Şemada Ne Tür Zorluklar Yaşar?

Haklılık şeması sadece ilişki kurulan kişilere zorluk yaşatmaz. Haklılık şemasına sahip olan kişiler de büyük içsel çatışmalar ve huzursuzluklar yaşar. İlişkilerindeki gerginlikler kendilerine olumsuz geri bildirimler olarak döndüğünde veya tutum ve davranışlarından dolayı ilişkileri sonlandığında duygusal yıkım yaşarlar.

Haklılık şeması bazen kendini kusurlu veya başarısız hissetmenin verdiği acıyla baş edebilmek için geliştirilir. Yani kendini diğer insanlardan üstün görmek bir anlamda yaralı yanlarını örten bir tavır olarak karşımıza çıkmaktadır.

Haklılık Şemasının Terapisi

Haklılık şeması şema terapi yardımı ile normalleştirilebilen bir şemadır. Şema terapi narsisistik kişilik bozukluğunun tedavisinde oldukça etkili bir psikoterapi yöntemidir. Bu nedenle haklılık şeması olan kişiler için de uygun bir yöntem olarak kullanılmaktadır.

Bu yazıda ilişkide haklılık şeması konusunda merak edilenlere değinmeye çalıştım. Eğer şu sorulara cevabınız 1 ile 6 puan arasında en az 3 ve daha üzerinde ise haklılık şemasının hayatınızda etkin bir rol oynadığını söyleyebiliriz:

1. Diğer insanlardan bir şeyler istediğimde bana “hayır” denilmesini çok zor kabullenirim.
2. Ben özel biriyim ve diğer insanlar için konulmuş olan kısıtlamaları veya sınırları kabul etmek zorunda değilim.
3. İstediğimi yapmaktan alıkonulmaktan veya kısıtlanmaktan nefret ederim.
4. Diğer insanların uyduğu kurallara ve geleneklere uymak zorunda olmadığımı hissediyorum.
5. Benim yaptıklarımın, diğer insanların katkılarından daha önemli olduğunu hissediyorum.